W miejscowości Krzywcza od niepamiętnych czasów istnieje nazwa fizjograficzna [topograficzna] Babia Rzeka. Jest to najstarsza nazwa części pól w miejscowości, która przez ponad 1000 lat była przekazywana z pokolenia na pokolenie i może być traktowana w kategorii Dziedzictwa Kulturowego Krzywczy.
Istnieją badania naukowe, że w czasach przedchrześcijańskich obszar naszego powiatu zajmowali Madziarzy, którzy przenosili się spod Uralu na Nizinę Panońską. To oni prawdopodobnie pozostawili po sobie nazwy wywodzące się od słowa "baba" występujące na trakcie wiodącym z Przemyśla do Dynowa. Trakt ten był nazywany Via antiqua Hungarica - Droga Starożytnych Węgrów, a w nowszych czasach Traktem węgierskim. Była to jedna z dróg, którą Madziarzy przenosili się na południe. Przy tej drodze znajduje się kopiec Babinie w Przemyślu, Babia Rzeka w Krzywczy, kopiec Babie w Bachowie i Babice.
Nazwa ta pochodzi od istniejących w tych miejscach bab kamiennych, prymitywnych posągów związanych z kultem zmarłych, charakterystycznych dla wierzeń koczowniczych ludów azjatyckich.
Informacja ta jest bliska podaniu, że pod Radymnem jeszcze do połowy XIV w. w miejscu zwanym Babianką, na prawym brzegu Sanu stała kamienna rzeźba w postaci Baby nazwana później „posągiem pogańskiej Dyanny". Na wzniesieniu, nad jeziorem, w środku puszczy stał posąg bożka zwanego „Babą”. Można sobie wyobrazić, że dookoła niego w świetle płonącego nieopodal świętego ognia strzeżonego przez kapłanki posągu klęczał tłum. Miejscowa ludność przybywała, by złożyć swemu bogu hołd i oddać cześć przodkom. Kult pogański został zahamowany przez biskupa Eryka (według innych źródeł przez biskupa Świętosława z Gagawy)
Obojętnie jakie ludy mieszkały przed nami na naszych terenach nazwa Babia Rzeka z czasem była ważnym punktem topograficznym w naszej miejscowości. Pierwszy raz na piśmie użyta w roku 1398 w akcie fundacyjnym parafii, w którym właściciel miejscowości nadaje pole koło Babiej Rzeki, nadaje również samą rzeczkę z prawem łowienia ryb. Ten dość pokaźny łan pola do dziś jest własnością parafii Krzywcza i rozciąga się od potoku Babia rzeka do starej drogi czyli traktu węgierskiego.
Zapewne pierwszy proboszcz Krzywczy Klemens do uprawy pól otrzymanych przez właściciela wybrał sobie swoich poddanych i ówczesnym zwyczajem wybudował im domostwa oraz dla ich potrzeby wyznaczył pole. W zamian za to byli zobowiązani uprawiać pole proboszcza. Domostwa te umieścił na Babiej Rzece i tak powstał przysiółek o tej nazwie. Tą sytuację ilustruje pierwsza mapa Galicji wykonana przez Austriaków w latach 1779-1783. Babinrzyka zd Krzywcza jest już na mapie w tym przypadku chyba jako przysiółek Krzywczy, ale na tej bardzo prostej i prymitywnej mapie nazwy fizjograficzne nie występują.
W wydanej w 1873 r. Encyklopedii Krajoznawstwa Galicji znalazł miejsce na swoją historię przysiółek Babia Rzeka. Antoni Schneider tak opisuje: Babia Rzeka przysiołek w obrębie gm. Krzywczy nad Sanem w pow. Przemyskim 1/6 mili ku wschodni - południowej stronie miasteczka, opodal granicy Krzywczy z Wolą Krzywiecką i Reczpolem, jako też przechodzącego tędy traktem dukielsko - węgierskiego. Składa się z 7, u podnóża wzgórza Kijowem zwanego, rozłożonych chat, nad potokiem Babia Rzeka zwanym, który tu również ma swoje źródła i płynąć ku północnemu zachodowi łączy się w Krzywczy z potokiem Jardini czyli Jordanem, uchodzącym do Sanu. W dawnych dokumentach jest wzmianka o istniejącej nad Babią Rzeką mogiłą oraz dawnym jeziorku czyli źródle Babiej Rzeki, o którem wiele po między ludem tradycji istniało; z tych najciekawszych była legenda o babie topielniczce, która w nie miała niegdyś swoje siedlisko, lecz dziś już lud o wszystkiem tem zapomniał. Ważna jest jeszcze jedna informacja podana przez Schneidera. W okresie, gdy on prowadził swoje historyczne badania rzeczka przepływająca przez Krzywczę nosiła nazwę Jordan, a dziś Kamionka. Niegdyś nazwę rzeczka zawdzięczała płotkowi o nazwie Jordan biegnącemu ze Średniej, a dziś Kamionce, które ma swoje źródła w lasach Woli krzywieckiej.
Od końca XVIII w. władze austriackie wprowadziły księgi zawierające wykaz domów i pól w miejscowości. Na końcu dokumentów były zestawienia, jaki areał zajmowały pola w poszczególnych częściach. W roku 1820 wymienia się następujące nazwy pól: Ogrody, Na granicy Ruszeleckiej, pod Kijowem, nad Babią Rzeką, nad Plebanią, Oblasek, Pisarki, Siegoc [Sigocz], Błonie.
Status ten umieszczony jest na mapie z roku 1852 [poniżej, źródło: Archiwum Państwowe w Przemyślu], ale tu już nie ma Sigoczu tylko jest Sabatowa Góra - nazwa odnotowana w źródłach pierwszy raz. Dziś w tym miejscu jest Sieniowa Góra. A, gdzie jest Sabatowa Góra trudno powiedzieć, ale na pewno nie tam gdzie jest Babia Rzeka.
Babia rzekę jest na mapie zaznaczona zarówno jako pole, jak również przysiółek opisany przez Antoniego Schneidera kilkadziesiąt lat później. Tak stan rzeczy w kartografii istniał do niedawna. Na mapie sprzed roku 1939 r. jest nazwa Babia rzeka i można się spierać czy to przysiółek czy nazwa ziemi, gdyby nie nazwa widniejąca powyżej Podoblasek, która nazwą przysiółka nigdy nie była. Gdyż domostwa nad Babią rzeką zawsze nazywano Karczma od starej karczmy, która od wieków znajdował się w tym miejscu przy dawnym trakcie węgierskim.
Taki status utrzymany jest również na mapie z lat 70 tych XX w.
W roku 1998 r. byłem pomysłodawcą, aby na Babiej Rzece ustawić krzyż na pamiątkę Jubileuszu 600 lecia parafii i Bitwy z roku 1939. Miejsce nie było bez znaczenia, to miejsce pamięci o zmarłych naszych przodków sprzed 1000 lat. Jest i Babia rzeka miejscem pamięci o przodkach dziś.
Ale niespodziewanie w roku 2012 geodeci wyznaczyli w miejscu obok krzyża nazwę Sabatowa Góra. Sytuacja kuriozalna i nie mająca potwierdzenia zarówno w źródłach historycznych, jak i kartograficznych. Wyznaczono ją na podstawie wywiadu terenowego. Niestety panowie geodeci nie pochylili się na starymi mapami, ani nie sięgnęli opinii przynajmniej sołtysów Krzywczy, których jest kilku i znają nazwy topograficzne miejscowości. Nie będę rozwijał wątku tworzenia elektronicznej mapy polski na Geoportalu przez Głównego Geodety Kraju z zasady słusznej, ale w praktyce wykonanej z błędami za które powinne odpowiedzieć osoby, które błąd popełniły i powinna być korekta błędów. Z mojej korespondencji z Głównym Geodetą Kraju wynika, że źródłem błędnej informacji z tzw. wywiadu terenowego był Urząd Gminy w Krzywczy.
Koło Krzyża Jubileuszowego znajduje się tablica ścieżki "Poznajmy bliżej Reczpol". Czyżby krzyż stał w Reczpolu? pomyśli turysta, który to będzie czytał i nawet słowa, że przystanek znajduje się nad Krzywczą nie wyprowadzi go z tego błędu. W 2022 r. tablica została odnowiona i ustawiona nieco w zmienionej wersji. Na pierwotnej tablicy na zdjęciu panoramy okolicy były umieszczone nazwy okolicznych szczytów, na nowej są miejscowości naszej Gminy. Stara tablica informowała, że znajdujemy się na szczycie Kijów - nowa, że na Sabatowej Górze, ale mam nadzieję, że tak jak do 2012 r. nadal jak ponad X wieków tablica i krzyż będą stały na Babiej Rzece.
Pamiątkowy krzyż postawiony w roku 1998 na Babiej Rzece dla mienie dalej stoi dalej na Babiej Rzece, a nie na Sabatowej czy Szabatowej Górze, jak to jest w niektórych mapach dostępnych w internecie. Czyn ten można porównać do ścięcia 1000 letniego dębu i posadzenie w tym miejscu nowego drzewa. Dla jednych zbrodnia dla innych nowoczesność. Dla mnie to zbrodnia na Dziedzictwie Kulturowym Krzywczy dokonana przez geodetów [Firma zewnętrzna?] na zlecenie Głównego Geodety Kraju.
Z taką sytuacją nie można się pogodzić i przejść do porządku dziennego dlatego podjąłem działania, aby usunąć z tak historycznego miejsca nazwę, której nigdy tam nie było. A geodeci niech znajdą miejsce, gdzie naprawdę się znajdowało.
Po kilku miesiącach otrzymałem informację od Głównego Geodety Kraju, że Sabatowa Góra wróciła prawie na swoje dawne miejsce 49°47'14"N 22°33'39"E. Można powiedzieć: Trzeba wiele zmienić, żeby wszystko zostało po staremu.
Piotr Haszczyn [grudzień 2022]
Zapraszamy na blog - http://krzywcza.blogspot.com/
