Krzywcza.eu - Dla wszystkich, którzy dobrze wspominają lata spędzone w Krzywczy.

CERKIEW GRECKOKATOLICKA W CHYRZYNCE

altDo dziś obok leśniczówki w Chyrzynce znajduje się wspomniany obiekt sakralny o całkowitej długości 18,5 m i szerokości 7,2 m. Cerkiew zwrócona jest absydą na wschód. Całość budynku składa się z przedsionka, prostokątnej nawy i pięciokątnej absydy oraz kwadratowej zakrystii.
 Wybudowana w 1857 r. (odnawiana w 1911 r.) jest zabytkiem budownictwa ludowego o konstrukcji drewnianej zrębowej. Ściany na zewnątrz, kiedyś pokryte gontem. Układ trójdzielny. Część kapłańska zamknięta trójbocznie. Przy niej od północy znajduje się kwadratowa zakrystia. Szersza prostokątna nawa styka się od zachodu z kwadratowym babińcem. Wewnątrz stropy płaskie. W nawie chór muzyczny wsparty na dwóch słupach. Pomiędzy babińcem a nawą są odrzwia o wykroju prostokątnym z napisem odnoszącym się do fundacji, budowy i konsekracji cerkwi. Obiekt kryty dachem dwuspadowym o konstrukcji siodłowej, pokryty blachą. Na nim umieszczone są trzy cebulaste kopuły z latarniami. Nad nawą  - jedna duża kopuła, nad przedsionkiem i absydą - dwie mniejsze. Nad zakrystią dach pulpitowy. Na osi fasady umieszczony był drewniany ganeczek wsparty na 2 słupach zadaszony siodłowo, który współcześnie nie istnieje.

  alt


 Wewnątrz na drewnianym suficie namalowany jest duży obraz Jezusa Zmartwychwstałego i Boga Ojca oraz Czterech Ewangelistów. Na ścianach widnieją obrazy Pokłonu Trzech Króli i Chrztu Pana Jezusa w Jordanie. Malowidła te wykonał artysta malarz Andrzej Demkowycz z Birczy w 1911 roku.
 

alt alt  

Obok znajduje się dzwonnica w stylu barokizującym o powierzchni przynajmniej 2,8 m2 i kubaturze 14 m3. Usytuowana na północny zachód od cerkwi, murowana z kamienia i cegły, w kształcie ściany przeprutej dwoma półkoliście zakończonymi smukłymi arkadami. Gzyms koronujący, bogato profilowany, u podstawy archiwoltu gzymsy wałkowe. Dach brogowy podbity blachą z dużym dookolnym okapem. Znajdowały się w niej trzy małe dzwony o pięknym brzmieniu. Co do owych dzwonów to istnieje dwie wersje dotyczące ich historii. Jedna z nich mówi, że w czasie II wojny światowej Niemcy trzy z nich zabrali, natomiast jeden o imieniu Iwan parafianie ukryli w pobliskim stawie. Jednak okupanci dowiedzieli się o tym, spuścili wodę ze stawu, zarekwirowli i ten ostatni dzwon. Druga wersja mówi, że jeden z mieszkańców, wiedząc, że Niemcy zabierają dzwony, w nocy zakopał je w lesie i do dziś się tam znajdują. Jednak nikt nie wie, w którym miejscu.

alt alt
 

W pobliżu cerkwi stała duża, murowana plebania,w której w okresie międzywojennym mieszkał proboszcz, ks. Ignacy Chylak. Do parafii w Chyrzynce należała również Kupna, do której proboszcz dojeżdżał. W 1939 r. władze radzieckie zmusiły go, aby przeniósł się do Kupnej i zamieszkał w leśniczówce. Tam też ok.1940 r. umarł i został pochowany koło cerkwi. Po nim funkcję proboszcza do wyzwolenia pełnił podeszły w latach ks. Makar. W 1945 r. plebania w Chyrzynce została spalona przez oddział UPA, a resztki murów rozebrał jeden z mieszkańców, za co został zabity przez banderowców na samą Wielkanoc.

alt  alt
 

 Po wojnie cerkiew nie była użytkowana. W 1995 r. poddano ją gruntownej renowacji: częściowo wymieniono blachę, uzupełniono ubytki drewna i podmurówki oraz zakonserwowano drewniane części cerkwi.

Duże wrażenie robi na zwiedzających ikonografia chyrzyńskiej cerkwi o czym możemy się przekonać oglądając powyższe zdjęcia.

Piotr W. Haszczyn. Zarys Dziejów Parafii w Krzywczy 1398 - 1998. Krzywcza 1998. Str. 148-150.

Z ostatnich moich badań wynika, że cerkiew została zbudowana na miejscu istniejącej starszej świątyni, która była w tym miejscu, co najmniej od roku 1788. Być może do jej budowy wykorzystano stare fragmenty budowli, stąd zastosowania architektoniczne są typowe dla cerkwi budowanych w Polsce w wieku XVI i XVII o czym wspomina p. dr Agata Tarnas-Tomczas w swoim artykule.

 

 Foto i obróbka komputerowa Piotr Haszczyn

 

Poniżej informacje o Cerkwi w Chrzynce napisane przez p. dr Agatę Tarnas-Tomczyk

CERKIEW pw. SZYMONA SŁUPNIKA W CHYRZYNCE, greckokatolicka, zbudowana w 1857 r. z fundacji hrabiego Adama Starzeńskiego. Usytuowana jest za ostatnimi zabudowaniami sąsiedniej wsi Chyrzyna, około 600 m od głównej drogi, na skraju lasu, obok leśniczówki.
Cerkiew orientowana, drewniana, konstrukcji zrębowej. Trójdzielna (prezbiterium zamknięte trójbocznie, szersza kwadratowa nawa i prostokątny przedsionek). Nad każdą z części osobne dachy kalenicowe, kryte blachą, zwieńczone baniastymi hełmami z pseudolatarniami i żelaznymi krzyżami. Płaskie stropy wewnętrzne. W zachodniej części nawy chór muzyczny, wsparty na dwóch słupach. Unikalnym elementem architektonicznym jest zrębowa przegroda ikonostasowa pomiędzy nawą a prezbiterium. Rozwiązania takie spotkać można tylko w najstarszych cerkwiach drewnianych w Polsce z XVI i XVII wieku, np. w Radrużu i Gorajcu. Ściana taka stanowiła element konstrukcji budynku a zarazem umieszczano (lub malowano) na niej elementy ikonostasu. W późniejszych czasach już nie występowała w cerkwiach a ikonostas montowano na ażurowych ramach z listew drewnianych. Przypuszcza się, że ekipa ciesielska wzorowała się na rozwiązaniu z poprzedniej, starszej cerkwi. Przegroda ma trzy wejścia: centralne, carskie wrota i dwoje bocznych, niższych wrót diakońskich. Wszystkie zamknięte półkoliście, z węgarami po bokach. W górnej części przegrody wycięty duży otwór, stylizowany na tzw. ośli grzbiet, przez który widać z nawy malowidła na stropie prezbiterium. W przejściu z przedsionka do nawy prostokątny portal z napisem fundacyjnym i datą budowy.
Na ścianach i stropie polichromia figuralno-ornamentalna, wykonana w 1911 r. przez Andrzeja Demkowycza (autora malowideł także we wnętrzu cerkwi w Huwnikach). Dobrze zachowana, mimo złego stanu technicznego budynku. Utrzymane w ciemnej tonacji, bogato zdobione sceny zachwycają niepowtarzalnym klimatem. Wśród nich wizerunek Boga Ojca w promienistym nimbie wyobrażony na stropie prezbiterium, na stropie nad nawą scena Zmartwychwstania w otoczeniu postaci czterech Ewangelistów (Marek z otwartą Ewangelią w ręce i lwem u prawego boku, Łukasz z wołem, Jan z orłem po lewej i piórem w prawej ręce, Mateusz z aniołem po swej prawej stronie i tekstem Ewangelii w lewej ręce), na ścianach nawy Chrzest w Jordanie oraz Pokłon Trzech Króli.
Obok cerkwi stoi dzwonnica z 1911 r., murowana z kamienia, parawanowa, dwuarkadowa, kryta czterospadowym, blaszanym daszkiem, bez dzwonów.
Po wojnie i wysiedleniu ludności w 1947 r. cerkiew opuszczona, przez pewien czas użytkowana jako owczarnia. W ramach prac zabezpieczających w 1994 r. wymieniono część podwalin, naprawiono dach i zakonserwowano ściany. Od tego czasu brak jakichkolwiek prac remontowych. Obecnie nad przedsionkiem złamany krzyż, nad prezbiterium brak krzyża i uszkodzona latarnia. W południowej ścianie nawy otwory okienne bez okien, w północnej ścianie zabite deskami. Drzwi wejściowe urwane, brak podłogi. Cerkiew niszczeje ...
W listopadzie ubiegłego roku cerkiew została prowizorycznie zabezpieczona przed zimą. Konieczne są dalsze działania.

 

Zdjęcia:

 

 

Zapraszamy na blog  - www.krzywcza.blogspot.com

Linki

Blog Krzywcza Trzy Kultury Facebook - Krzywcza Trzy Kultury Facebook - Gmina Krzywcza Facebook - Hobbitówka

Parafia Krzywcza

Hobitówka

strona www

alt alt alt alt alt


 

 

 

 

Łatwy dostęp do innych przedsięwzięć internetowych, które są powiązane z Portalem Krzywcza Trzy Kultury oraz stron związanych z Krzywczą.