Krzywcza.eu - Dla wszystkich, którzy dobrze wspominają lata spędzone w Krzywczy.

Pierwsze pisane wzmianki o Krzywczy pochodzą z roku 1353, kiedy to przy podziale wsi Hnatkowice wymieniany jest jako świadek Kdewko Krywecki. Jednak jak można stwierdzi, na podstawie badań archeologicznych, osadnictwo na tych ziemiach sięga w przeszłość kilka tysięcy lat wstecz.
Teren Pogórza Dynowskigo, do którego należy Krzywcza, jak można sądzić po znaleziskach archeologicznych była zamieszkała już przez ludność pasterską kultury ceramiki sznurowej (J. Machnik, E. Sosnowska 1996), a może jeszcze wcześniejszą kulturę pucharów lejkowatych. Również badania powierzchniowe przeprowadzone na terenach bez po średnio siadujących z Krzywczą przez A. Koperski, M. Parczewski w 1977 oraz M. Parczewskiego w 1989 r., pobliskich wzgórz znajdujących się powyżej terenów zalewowych świadczą o bogatej historii tych terenów. Na 6 stanowiskach archeolodzy znaleźli ułamki naczyń prahistorycznych, neolitycznych okresu wpływów rzymskich oraz wczesno i późnośredniowiecznych. Także znaleziska dokonane przez ludność miejscową:

 

 


Siekierka krzemienna odnaleziona przed 1958 r. na polu „Karczma” na gruntach Stanisława Wróbla (rys nr1),


 

 


Krzemienny grot (rys nr 2) i fragment siekierki krzemiennej (rys. nr 3), (datowanej jako wcześniejsze znalezisko w stosunku do grotu) znaleziony na polu na Łosinach przez p. Lecha Gajdzika datowany na ok. 1800-1500 lat przed Chrystusem.




Toporek kamienny (rys nr 4) znaleziony przez P. Juliana Haszczyna na ogródku w centrum Krzywczy datowany na ok. 2500 lat przed Chrystusem (znajdujący się w Muzeum Archeologiczny w Przemyślu pod nazwą Krzywcza stanowisko 20), dowodzą, że te tereny były dogodne do osiedlenia. Bliskość Sanu, oraz lasów sprzyjały zasiedleniu tych ziem przez różnorodne ludy. Na podstawie badań powierzchniowych stwierdzono, że tereny Krzywczy i pobliskich wzgórz zamieszkiwały ludy kultury ceramiki sznurowej. Znaleziono również ślady osadnictwa ludności z tzw. grupy tarnobrzeskiej.
W południowej części wsi naprzeciwko szkoły w niedalekiej odległości od Sanu, znajduje się domniemane grodzisko (Stanowisko archeologiczne nr 1). Posiada kształt owalny zbliżony do elipsy (obecnie stoi na tym miejscu stodoła 2004). Pierwotnie według legend miała znajdować się tu cerkiew wspomina A. Kunysz. Według przekazów ustnych cerkiew na pewno znajdował się na terenie dzisiejszej Szkoły Podstawowej, a więc po stronie przeciwnej w stosunku do biegnącej tutaj drogi. Dodatkowo jeszcze w 1510 r. nie istniała tu parafia prawosławna, a greckokatolicka prawdopodobnie powstał końcem XVII w. Po ukończeniu budowy nowej murowanej cerkwi w 1910/11 r. drewniana została rozebrana. Teren opisany powyżej był w rzeczywistości cmentarzem greckokatolickim użytkowanym do końca XIX w. Stąd relacja o wykopanych kościach.
Teren określony przez Kunysza obejmuje znacznie większy obszar, który w tym miejscu w topografii terenu jest wywyższony. Obejmuje on swoim zasięgiem pas wypiętrzenia o promieniu około 100 m i w dalekiej przeszłości był wyspą, gdyż był oblewany dwoma odnogami Sanu (B. Chlebowski 1883). Bogaty materiał archeologiczny zebrany przez J. Machnika i J. Potockiego 1959 r. oraz M. Parczewskiego 1989 r. - stanowisko nr 21 oraz materiał archeologiczny zebrany przez autora na działce na NW od stanowiska nr 21 świadczyć może o istnieniu w tym miejscu z pewnością dużej osady, a może i grodziska (datowanego na VIII – XIII w.). Także w niedalekiej odległo?ci od tego miejsc archeolodzy znaleźli ślady 3 osad datowanych na XI – XIII w. (stanowiska 6, 7, 8).
Na gruntach cerkiewnych, (obejmujących swym zasięgiem wspomniane cmentarzysko, teren szkoły i kilka sąsiednich zabudowań w kierunku Sanu oraz około 2 ha pól uprawnych za szkołą w kierunku Błoń) znaleziono podczas ekspedycji naukowej Towarzystwa Archeologii Krajowej ze Lwowa ok. połowy XIX w. bożka pochodzenia prawdopodobnie celtyckiego. Zaprezentowano go pierwszy raz na wystawie archeologicznej w roku 1876 w Budapeszcie. Przedstawia on figurkę brązową „człowieka dzikiego z poniesioną do góry pałką”. Członek Towarzystwa Archeologii Krajowej we Lwowie ks. Kanonik Pietrusiewicz, który był w posiadaniu posążka, twierdził, że jest bożek celtycki Tarannis [rysunek o naturalnej wielko?ci znajduje się prawdopodobnie w tekach Schnaidera /ob.tab.rys.1/]. Natomiast Encyklopedia do krajoznawstwa Galicji tego samego autora podaje iż jest to bożek żelazny niesłowiańskiego pochodzenia, prawdopodobnie skandynawskiego Tyra. Inne źródło tego okresu (Słownik Geograficzny... 1883) dodaje iż podobnych posążków zachodzi się wiele na południowych stokach Karpat i w górach na Węgrzech.
Ciekawym odkryciem zrobionym jeszcze przez A. Kunysza była tzw."Mogiła", być może jest to kurhan lub zbiorowa mogiła ofiar najazdów Tatarów. Posiada kształt elipsowaty, 10 - 12 m, u podstawy 4,5 m, wysokości 1,5 m. Obecnie porośnięta drzewami znajduje się w Krzywczy za zabudowaniami blisko głębokiego jaru w NW części zabudowań dawnego GS-u (A. Kunysz 1958). Wielu badaczy szukało tego punktu jednak nie mogło go odnaleść, gdyż obecnie wśród ludności nie funkcjonuje ta nazwa, a i nawet w dalekiej przeszłość rzadko kto ją znał. Odnaleziona ponownie w 1997 r. przez autora.
Powyżej Kościoła parafialnego, na terenie zabudowań dawnego GS-u i Ośrodka Zdrowia znajduje się teren pofałdowany. Szczególną uwagę w topografii zwraca punkt zwany "Baszta" Jest to termin często używany przez ludność miejscową określa miejsce połšczenia resztek murów ogradzających zabudowania od drogi w głębokim na ok. 2,5 m jarze (wewnętrzna część tej drogi jest prawdopodobnie fragmentem wału obronnego. W nomenklaturze miejscowym zabudowania za ta drogą noszą nazwę "za wałem"). Według podań miała istnieć kiedyś tu baszta obronna, co z topografii terenu jest możliwe.
W okresie prawdopodobnie najazdów tatarskich zbudowano w Krzywczy system tunelów podziemnych. Wejście do nich znajdowało się pod kołem obecnie nieistniejącego młyna. Były dwie nitki kanałów. Jedna gałąź biegła w kierunku dworu, druga wzdłuż obecnej drogi w kierunku Chyrzyny w bliskiej odległości od obecnych zabudowań. Ta druga linia w okresie przed II wojną światową została przerobiona przez mieszkającą tam ludność pochodzenia żydowskiego na piwnice, a po wojnie na ich miejscu powstały nowe budynki. Pierwsza gałąź była możliwa do penetracji jeszcze w okresie powojennym. Jak stwierdzają świadkowie, brak powietrza w dalszych partiach tunelu nie pozwoliło zbadać go dokładniej.
Najbardziej wiarygodne informacje o naszych terenach uzyskano stosunkowo niedawno. Badania archeologiczne rozpoczęte przez prof. M. Gelda w 1989 r. w ramach Ogólnopolskiej Akcji Archeologicznego Zdjęcia Polski we wschodniej części Pogórza Dynowskiego doprowadziły do zlokalizowania na terenie Średniej trzech sąsiadujących ze sobą kurhanów kultury ceramiki sznurowej. W 1995 r. przeprowadzono badanie głównego kurhanu. Wykopaliska prowadziła mgr Ewa Sosnowska z ramienia Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu (J. Michnik, E. Sosnowska 1996 ). Kurhany w Średniej położone są ok. 600 m na NW od północnego skraju wsi, 200 - 400 m na W oś skrzyżowania drogi ze Średniej do Woli Węgierskiej. Prowadząca badania p.Sosnowska ocenia znalezisko na przedział wiekowy ok. 2800 - 2600 lat przed Chrystusem (Wyniki badań datowania metodą C 14 w Instytucie Politechniki Śląskiej w Gliwicach oceniają kurhan na wiek 2900 lat przed Chrystusem). Przedmiotem wykopalisk był grób prawdopodobnie kobiety o czym świadczy ułożenie szkieletu jamie grobowej znaleziono liczne naczynia należące do kultury ceramiki sznurowej. Chodzi tu o charakterystyczną kolejność zastosowania techniki i motywów zdobniczych w postaci trójkątnych nakłuć pod krawędzią wylewu i u nasady szyjki naczyń, które zamykają od dołu i góry poziome odciski sznurka. Według najnowszych badań kurhan w Średniej jest najstarszą mogiłą w Polsce kultury ceramiki sznurowej (J. Michnik, E. Sosnowska 1996). Do dnia dzisiejszego przebadano jeszcze 4 kurhany, którą są nie lada atrakcją dla turystów, gdyż znajdują się na szlaku zielonym biegnącym z Przemyśla do Dynowa. Przy każdym z kurhanów jest tablica informacyjna dotycząca historii odkrycia, prowadzenia wykopalisk oraz opisu znaleźnych materiałów archeologicznych. Niestety ze szlaku tablice te są niedostatecznie widoczne - zasłonięte przez zarośla.


Wykaz stanowisk archeologicznych zlokalizowanych na terenie Krzywczy podczas badań powierzchniowych:

{slide=Stanowisko nr 1 }

W południowej części wsi naprzeciwko szkoły w niedalekiej odległości od Sanu domniemane grodzisko.
Domniemana warownia dzisiaj posiada kształt owalny zbliżony do elipsy. Pierwotnie miała według legendy znajdować się tu cerkiew. Umocnień obronnych brak, teren objęty uprawą - A. Kunysz 1958.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 2}
Powyżej Kościoła parafialnego, na terenie zabudowań GS-u
Relikt zamczyska, mogiła.
Teren silnie pofałdowany, szczególną uwagę w topografii zwracają uwagę dwa punkty "Baszta" oraz "Mogiła". Ostatnia posiada kształt elipsowaty, 10-12 m, u podstawy 4,5 m, wys.1,5 m. Istnieją legendy o lochach i podziemnych przejściach.
Badania przeprowadził A. Kunysz w roku 1958.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 3}
Położone na zboczu zalesionego wzgórza, lekko nachylonego ku S, powyżej załomu terasy zalewowej Sanu, około 750 m na SSW od przysiółka Podublasek i około 2150 m na SE od kościółka.
Inwentarz: kilka ułomków naczyń prahistorycznych, być może z okresu wpływów rzymskich (A. Koperski 1975).

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 4 }
Położone na nachylonym ku SE zboczu wzgórza usytuowanego ponad krawędzią doliny zalewowej Sanu, około 800 m na SW od przysiółka Podublasek i około 2000 m na SE od kościółka.
Inwentarz: kilkanaście ułomków naczyń prahistorycznych, w tym m.in. z okresu wpływów rzymskich oraz jeden wiór krzemienny (A. Koperski, M. Parczewski 1975).

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 5}
Położone na krawędzi nadzalewowej terasy Sanu, około 1150 m na SE od kościółka i około 1100 m od przysiółka Podublasek.
Inwentarz: kilka ułomków ceramiki prahistorycznej oraz nóż na wiórze krzemiennym (A. Koperski, M. Parczewski 1975).
1 rdzeń krzemienny (epoka kamienia lub brązu), dwa fragmenty naczyń późny okres rzymski (M. Parczewski 1989).

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 6}
Usytuowane na krawędzi nadzalwowej terasy Sanu, rozciętej od N przez niewielką dolinkę, około 900 m na SE od kościółka.
Inwentarz: kilka ułomków naczyń neolitycznych, kilkanaście z przełomu okresu wczesnośredniowiecznego i późnośredniowiecznego.(A. Koperski, M. Parczewski 1975).
Osada okres prahistoryczny 8 fragmentów naczyń.
Osada XI-XIII w. 33 fragmenty naczyń.
M. Parczewski w 1989 r. ujawnił rozorany obiekt wczesnośredniowieczny. Czarna ziemia, skupisko skorup przepalonych kamieni.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 7}
Położone na krawędzi nadzalwowej terasy Sanu, rozciętej od S przez niewielką dolinkę, około 800 m na SE od kościółka.
Inwentarz: kilka ułomków naczyń prahistorycznych, być może z okresu neolitu oraz kilkadziesiąt ułomków naczyń wczesnośredniowiecznego i średniowiecznych (A. Koperski, M. Parczewski 1975).
Osada prawdopodobnie grupa tarnobrzeska, epoka prawdopodobnie brązu, 40 fr. naczyń, fragment przęślika.
Osada XI-XIII w. 138 fragmentów naczyń.
Ślady osadnictwa okres nowożytny 5 fragmentów naczyń.
M. Parczewski w 1989 r. ujawnił głównie w części N rozorany obiekt wczesnośredniowieczny. Na powierzchni leżało bardzo dużo ceramiki.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 8 }
Położone na załomie nadzalwowej terasy Sanu, rozciętej od S przez dolinkę, około 600 m na SE od kościółka.
Inwentarz: kilka fragmentów naczyń prahistorycznych, być może z okresu wpływów rzymskich, kilkadziesiąt ułomków ceramiki, głównie wczesnośredniowiecznej i średniowiecznej (A. Koperski, M. Parczewski 1975).
Osada, okres późny rzymski,10 fragmentów naczyń.
Osada okres prahistoryczny, 14 fr. naczyń.
Osada XI-XIII w. 93 fr. naczyń.
Osada późne średniowiecze 9 fr. naczyń.
Ślady osadnictwa okres nowożytny, fr. naczyń.
M. Parczewski w 1989 r. ujawnił rozorany obiekt wczesnośredniowieczny. Na powierzchni leżało bardzo dużo ceramiki.

Wszystkie powyższe stanowiska zlokalizowali i opisali A. Koperski i M. Parczewski podczas badań powierzchniowych w dniu 26 IV 1975 r. Dodatkowe badania stanowisk od 1 do 8 dokonał w roku 1989 r. M. Parczewski oraz odkrył i opisał poniższe stanowiska:

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 9}
Położone na polu za zabudowaniami p. Mezgra.
Ślady osadnictwa, prawdopodobnie wczesne średniowiecze, 1 fr. naczyń.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 10}
Położone za budynkami St. Stadnika, przy starej drodze na Babią Rzekę.
Ślady osadnictwa okres prahistoryczny, 1 fr. naczyń.
Ślady osadnictwa, późne średniowiecze, 5 fr. naczyń.
Osada okres nowożytny 18 fr. naczyń.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 11}
Położone na polu należącym do parafii rzymskokatolickiej po lewej stronie drogi prowadzącej na Babią Rzekę.
Ślady osadnictwa, późne średniowiecze, 5 fr. naczyń.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 12}
Położone w dolinie, na polu p. M.Sobola, obok drogi do Przemyśla. Tuż za potokiem Babia Rzeka.
Ślady osadnictwa, późne średniowiecze, 3 fr. naczyń.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 13}
Położone powyżej stanowiska nr 7 na NW.
Ślady osadnictwa okres prahistoryczny, 3 fr. naczyń.
Ślady osadnictwa, okres nowożytny, 2 fr. naczyń.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 14}
Położone powyżej terasy zalewowej Sanu, w pobliżu drogi na pola zwane Łosiny.
Osada, późny okres rzymski, 6 fr. naczyń.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 15}
Położone powyżej terasy zalewowej Sanu około 40 m powyżej ujścia Kamionki do Sanu.
Ślady osadnictwa, późne średniowiecze,1 fr. naczynia.{/slide}
{slide=Stanowisko nr 16}
Położone w Krzywczy "za Rzeką" w S części wśród zabudowań.
Ślady osadnictwa, okres prahistoryczny, 4 fr. naczyń.
Ślady osadnictwa, wczesne średniowiecze, 4 fr. naczyń.
Osada XIII - XIV w. 28 fr. naczyń.{/slide}
{slide=Stanowisko nr 17}
Położone na polu przy wikarówce, po lewej stronie drogi do Przemyśla.
Ślady osadnictwa, późne śreniowiecze,1 fr. naczynia
Osada, okres nowożytny, 6 fr. naczyń.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 18}
Położone na polach w Woli Krzywieckiej, powyżej rzeki Kamionka około 200 m od drogi na Średnią, około 200 m na NS od cmentarza greckokatolickiego.
Ślady osadnictwa, późne średniowiecze, 1 fr. naczynia.
Osada, okres nowożytny, 24 fr. naczyń.{/slide}
{slide=Stanowisko nr 19}
Położone na polu za zabudowaniami p. J. Kasprowicza.
Ślady osadnictwa, późne średniowiecze, 3 fr. naczyń.
Osada, okres nowożytny, 5 fr. naczyń.{/slide}
{slide=Stanowisko nr 20}
Ogródek J. Haszczyna nad rzeką Kamionką.
Ślady osadnictwa, młodsza epoka kamienia - toporek kamienny
Ślady osadnictwa, okres prehistoryczny, 2 fragmenty naczyń
Ślady osadnictwa, wczesne średniowiecze - 2 fragmenty naczyń
Ślady osadnictwa, późne średniowiecze - 5 fragmentów naczyń

Toporek kamienny znalazł Julian Haszczyn kopiąc słup ogrodzeniowy na swojej parceli. Zabytek ofiarował do zbiorów Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej syn znalazcy, Piotr Haszczyn. Opowiadania J. Haszczyna wskazują, że w wymienionym miejscu przed wojną znajdowało się wiele takich lub podobnych toporków.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 21}
Położone na posesjach p. Gajdzików i p. Bednarczyków. Zidentyfikowane w 1959 r. przez J. Machnika i J. Potockiego. Materiał zebrany przez tych autorów zostały wymieszany z innymi i nie stanowi wartości archeologicznej.
M. Parczewski 1989 r.
Ślady osadnictwa, okres prahistoryczny, 6 fr. naczyń.
Osada VIII-XIII w. co najmniej 65 fr. naczyń, przęślik gliniany.
Osada późne średniowiecze 66 fr. naczyń.
Osada, okres nowożytny, 12 fragmentów naczyń.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 22}
Położone po prawej stronie drogi prowadzącej na tzw. „Makowiska” ok. 2000 m od Krzywczy.
Osada, późny okres rzymski,10 fr. naczyń.
Ślady osadnictwa, późne średniowiecze, 2 fr. naczyń.
Osada, okres nowożytny, 6 fr. naczyń.
Na powierzchni występuje sporo ceramiki nowożytnej, a także grudy żużla, żel.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 23}
Położone po lewej stronie drogi prowadzącej na Średnię około 1000 m od Krzywczy.
Ślady osadnictwa, późne średniowiecze, 2 fr. naczyń.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 24}
Położone po lewej stronie drogi prowadzącej na tzw. „Makowiska” ok.1800 m do Krzywczy.
Osada, okres prahistoryczny, 15 fr. naczyń.
{/slide}
{slide=Stanowisko nr 25}
Położone na zboczu NW tzw. „Pierwszej Góry” po lewej stronie drogi prowadzącej na Przekopy około 500 m do drogi w kierunku Dubiecka.
Ślady osadnictwa, okres prahistoryczny, 1 fr. naczyń.
Ślady osadnictwa, późne średniowiecze, 3 fr. naczyń.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 26}
Położone nad stawem, po lewej stronie drogi na Przekopy w odległości 150 m od drogi do Dubiecka.
Ślady osadnictwa, okres prahistoryczny, 2 fr. naczyń.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 27}
"Grunta cerkiewne" tj. teren obejmujący dzisiejszą Szkołę Podstawową, posesję na przeciwko drogi p. Kruka (dawny cmentarz greckokatolicki) oraz ok. 2 ha pola za szkołą w kierunku Sanu.
Ślady osadnictwa, figurka z brązu pochodzenia prawdopodobnie celtyckiego.

{/slide}
{slide=Stanowisko nr 28}
Pole "Karczma" własność Stanisława Wróbla 50 m od drogi na stronie S, dokonana znaleziska przy kopaniu buraków. Siekierkę ofiarował do MNZP p. Julian Wróbel w roku 1958.
Ślady osadnictwa, kultura ceramiki sznurowej, młodsza epoka kamienia, siekierka krzemienna.
Siekierka o wymiarach: dł.6,7 cm, szerokość ostrza 4,3 cm, obucha 2,5 cm. Powierzchnia gładzona, ostrze wyszczerbione, obuch uszkodzony. Nr inw.875.

{/slide}

Linki

Blog Krzywcza Trzy Kultury Facebook - Krzywcza Trzy Kultury Facebook - Gmina Krzywcza Facebook - Hobbitówka

Parafia Krzywcza

Hobitówka

strona www

alt alt alt alt alt


 

 

 

 

Łatwy dostęp do innych przedsięwzięć internetowych, które są powiązane z Portalem Krzywcza Trzy Kultury oraz stron związanych z Krzywczą.